It makes you think...

Προσφάτως ασχολήθηκα (τι σου κάνει το επάγγελμα) με ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον – αν και λίγο ουτοπικό – θεματάκι. Τίτλος λοιπόν: η κοινωνία των Πυγμαίων και τα μαθήματα που μπορούμε να πάρουμε.

Οι Πυγμαίοι είναι κάτοικοι των δασών της Κεντρικής Αφρικής, ενώ λέγεται ότι η φυλή τους έχει καταφέρει να επιβιώσει σε αυτά εδώ και 10.000 χρόνια… Καθότι δύσκολες οι συνθήκες σε αυτά τα απομακρυσμένα μέρη, τα ανθρωπάκια έχουν αναπτύξει συγκεκριμένες μεθόδους και ειδικούς τρόπους επιβίωσης. Ανθρωπάκια; Ναι, αν σκεφτεί κανείς ότι το μέσο ύψος τους δεν ξεπερνά το 1,40 μέτρο. Αυτό δεν θα το σχολιάσω γιατί θα φάω ντομάτες. Συνεχίζω… Οι Πυγμαίοι θεωρούνται από πολλούς ως η πιο ισορροπημένη κοινωνία που θα μπορούσε να υπάρξει ποτέ. Εδώ διατηρώ τις επιφυλάξεις μου, κυρίως για λόγους τους οποίους θα αναλύσω στην συνέχεια (κάτι πρέπει να βρω να σας κρατήσω μέχρι το τέλος….χεχ).

Μπορεί να μην θεωρώ ότι είναι η πλέον ισορροπημένη κοινωνία, και αυτό κυρίως γιατί ο τρόπος ζωής τους με ξενίζει αρκετά (δεν είμαι και του κάμπινγκ…), είμαι όμως σίγουρη ότι κάποια μαθήματα από αυτή την κοινωνία μπορούμε – και οφείλουμε – να πάρουμε. Τα παραθέτω, όχι για να υποδείξω τι και πως, αλλά κυρίως για να σκεφτεί ο καθένας ξεχωριστά το κατά πόσο θα βοηθούσε ή θα διευκόλυνε τη ζωή του να αλλάξει λίγο τον τρόπο σκέψης του και να ακολουθήσει τον τρόπο των Πυγμαίων…

Μάθημα πρώτο: Αλληλοσεβασμός, εμπιστοσύνη (να παραθέσω ορισμούς Μπαμπινιώτη ή το’ χετε;;;). Η αλληλεξάρτηση είναι συστατικό επιβίωσης για τους Πυγμαίους, κυρίως λόγω συνθηκών. Εκείνοι είναι αναγκασμένοι να «μετρούν» τον οποιοδήποτε άλλο ως ισάξιο, γιατί ποτέ δεν ξέρουν πότε θα χρειαστεί να τους σώσει από τα δόντια ενός άγριου ζώου. Τώρα θα μου πεις, πόσο διαφέρει η ζούγκλα και τα τροπικά δάση σε βαθμό επικινδυνότητας από την Αθήνα;;;; Πόσα και πόσα άγρια ζώα ακονίζουν καθημερινά τα δόντια τους για να σε φάνε;;; Χμμμμ. Αυτό παίζεται. Αλλά θα επικεντρωθώ σε κάτι άλλο. Οι Πυγμαίοι μαθαίνουν από μικροί να εκτιμούν την διαφορετικότητα και την μοναδικότητα του καθενός. Το εμπεδώνουν, παίρνουν τον χρόνο τους (εμείς το ξέρουμε άραγε;;). Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η γλώσσα των Πυγμαίων δεν έχει γένη (πω-πω μπέρδεμα…). Ηθικό δίδαγμα: όταν μας έρχονται άσχημα νέα, δεν σκοτώνουμε τον αγγελιοφόρο (μοιάζει άσχετο, αλλά άμα το καλοσκεφτείς, κολλάει).

Μάθημα δεύτερο: Προστασία και υποστήριξη αλλήλων. Αυτό ψιλομοιάζει με το πρώτο μάθημα ή πολύ απλά προκύπτει από αυτό. Εδώ θα χρησιμοποιήσω παράδειγμα αυτούσιο. Οι συγκρούσεις είναι αναπόφευκτες σε κάθε κοινωνία, όσο φιλειρηνική και να είναι. Και δη οι συγκρούσεις μεταξύ συζύγων. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, ένα ζευγάρι έχει ψυχρανθεί – οι λόγοι δεν μας δίνονται… Σημείωμα του μεταφραστή: οι γυναίκες, επειδή θεωρούνται καλύτεροι χτίστες, αναλαμβάνουν εξ ολοκλήρου την κατασκευή των σπιτιών τους, τα οποία και φτιάχνουν από φύλα και μεγάλα φύλλα. Ως εκ τούτου, τα σπίτια θεωρούνται ιδιοκτησία τους (νύφες με προίκα). Μια εκδήλωση της δυσαρέσκειας προς τους συζύγους τους είναι και το να γκρεμίσουν το σπίτι… (δικό μου είναι, ό,τι γουστάρω το κάνω ρε φίλε!) Σημείωμα τέλος. Στο παράδειγμά μας, η σύγκρουση έχει διαρκέσει περισσότερο από το αναμενόμενο… Το χωριό έχει αρχίσει να ανησυχεί, η σύζυγος έχει αρχίσει τα διαλύει το σπίτι βγάζοντας ένα-ένα τα φύλλα. Ο σύζυγος κάνει μια απέλπιδα προσπάθεια να την προσεγγίσει: «Αν το κάνεις αυτό, το βράδυ θα κρυώνουμε» της λέει. Λάθος απάντηση. Η σύζυγος συνεχίζει. Ο σύζυγος έχει αρχίσει και αγχώνεται, καθώς γνωρίζει καλά ότι, αν η σύζυγος διαλύσει το σπίτι, αυτό σημαίνει και χωρισμό. Αφού η σύζυγος έχει βγάλει όλα τα φύλλα, δεν βλέπει άσπρη σημαία από τον σύζυγο, ξεκινάει να βγάζει τα ξύλα… τον σύζυγο τον έχει πιάσει σύγκρυο… Και εκεί είναι που κάνει την κίνηση ματ: «Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να βγάλεις και τα ξύλα. Άλλωστε, τα φύλλα ήταν βρώμικα και αυτά πρέπει να πάμε στο ποτάμι να πλύνουμε…» Αντιπερισπασμός, δεν βγάζεις τα φύλλα επειδή είσαι θυμωμένη, βγάζεις τα φύλλα επειδή θέλουν πλύσιμο… Στόχος επετεύχθη. Και επετεύχθη επειδή ούτε η σύζυγος τρωγόταν για καβγά, για να το συνεχίσει (ξέρετε, ΤΙ;;;; ΩΣΤΕ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΒΡΩΜΙΚΑ ΤΑ ΦΥΛΛΑ;;;; ΜΕ ΛΕΣ ΒΡΩΜΙΑΡΑ;;;; ΕΜΕΝΑ, ΠΟΥ ΚΑΘΟΜΑΙ ΚΑΙ ΜΟΥ ΒΓΑΙΝΕΙ Η ΠΙΣΤΗ ΝΑ ΣΟΥ ΕΧΩ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΣΟΥ ΚΑΘΑΡΟ;;;;; κλπ, κλπ…). Το καταπληκτικό είναι, για να μεγαλώσουμε λίγο την εικόνα και να εμφανίσουμε όλο το χωριό, ότι τα υπόλοιπα ζευγάρια, για να δείξουν ότι αυτό που έγινε είναι κάτι συνηθισμένο, έβγαλαν και εκείνα τα φύλλα από τα σπίτια τους και τα πήγαν στο ποτάμι για πλύσιμο… Πόσο καλά θα ήταν να είχαμε τις δυνάμεις να το εφαρμόζουμε καθημερινά αυτό;;; να μην ψαχνόμαστε για καβγά με τον διπλανό, είτε αυτός λέγεται σύζυγος, είτε λέγεται αδελφός, είτε λέγεται πατέρας. Η λύση του κοινού μας προβλήματος είναι αυτό που μας ωφελεί και τους δύο, όχι η παράτασή του.

Μάθημα τρίτο: ανοικτός διάλογος, επικοινωνία. Κανείς δεν βιάζει κανέναν να κάνει κάτι παρά τη θέλησή του, κανείς δεν φοβάται να εκφράσει την άποψή του, υπάρχει αλληλεπίδραση και εποικοδομητική σύγκρουση σε κάθε τομέα και θέμα. Τα προβλήματα αντιμετωπίζονται άμεσα, είτε με πρωτοβουλία του εμπλεκόμενου είτε με την βοήθεια του συνόλου, χωρίς να θάβονται προσωρινά. Το χιούμορ, ο αντιπερισπασμός, η εμφάνιση των συναισθημάτων, ο διάλογος και η επικοινωνία είναι τα βασικά εργαλεία προκειμένου να επιλύονται τα προβλήματα. Τώρα θα μου πεις, και θα έχεις και δίκιο, άντε κάντο αυτό στην δική μας την κοινωνία. Ας μην πάρουμε παράδειγμα την κοινωνία. Ας πάρουμε παράδειγμα μια παρέα, μια ομάδα εργασίας. Εκεί, γίνεται;;; Ηθικό δίδαγμα: Η κριτική πρέπει να γίνεται επί των ιδεών, όχι επί αυτών που τις εκφράζουν (όλα τα λεφτά…).

Μάθημα τέταρτο-πέμπτο (το τερπνόν μετά του ωφελίμου): Κοινοί στόχοι, κοινές αξίες, κοινά πιστεύω. Εδώ περιορίζουμε την πρακτική εφαρμογή σε συγκεκριμένες δραστηριότητες, αναγκαστικά. Οι στόχοι πρέπει να είναι ξεκάθαροι, προκειμένου όλοι να οδεύουμε προς την επίτευξή τους και όλοι να έχουμε μερίδιο από την πίτα. Όταν θέλουμε να φάμε το μερίδιο του διπλανού, ο στόχος αυτομάτως χάνεται. Αντίστοιχα, λειτουργούμε με κοινές αξίες, κοινές επιβραβεύσεις, κοινές τιμωρίες. Οι Πυγμαίοι θεωρούν ότι η ειρήνη μεταξύ των μελών της κοινωνίας τους είναι το άλφα και το ωμέγα. Και δεν την χαλάμε, ακόμα κι αν χρειάζεται να φωνάξουμε για το δίκιο μας. Παράδειγμα: πατέρας κοιμάται στο σπίτι του το βράδυ, γυναίκα δίπλα, κόρη παραδίπλα. Υποψήφιος μπήχτης, μπαίνει στο σπίτι το βράδυ, η (κουφάλα) κόρη τον περιμένει. Μπήχτης κάνει τραγικό λάθος και «ενοχλεί» τον πατέρα στην προσπάθειά του να φτάσει την κόρη, με αποτέλεσμα να τον ξυπνήσει. Πατέρας αναστατώνει όλο το χωριό με τις φωνές. Στην τελική, θα μπορούσες να της δώσεις ραντεβού κάπου έξω ρε φίλε, πρέπει να με ξυπνήσεις;;;; Προσοχή: δεν μας νοιάζει που θα μας πηδήξουνε την κόρη στα 5 μέτρα, μας νοιάζει που μας χάλασαν τον ύπνο… (τι να πει κανείς…) Εκεί είναι που ένας πρεσβύτερος παίρνει τον λόγο και μας στέλνει αδιάβαστους: αυτό που κάνει ο πατέρας δεν είναι σωστό. Δεν έχει το δικαίωμα να αναστατώνει το χωριό ολάκερο και να «χαλάει» την ηρεμία, μόνο και μόνο επειδή δεν μπορεί να συγκρατηθεί και να λύσει το πρόβλημά του με τον διάλογο ή το χιούμορ. Σντόινγκ… Εδώ κάπου κολλάει και το έκτο μάθημα: εγωισμός, τι είναι;;; δεν ιεραρχούμε τους προσωπικούς στόχους υψηλότερα από τους στόχους του συνόλου. Διαχωρίζουμε τον ατομικό ρόλο μας από τον ρόλο που έχουμε στην ομάδα, την οποιαδήποτε ομάδα. Δύσκολο ακούγεται…

Συμπεράσματα: έχω καταλήξει ότι τα περισσότερα από τα παραδείγματα τρόπου ζωής των Πυγμαίων είναι ουτοπικά όταν μιλάμε για αντίστοιχες μονάδες, δηλαδή την κοινωνία. Μπορούν να έχουν εφαρμογή σε καθημερινές διαπροσωπικές σχέσεις ή σε επαγγελματικά περιβάλλοντα, όπου απαιτείται η ομαδική συνεργασία. Ωστόσο, το κυριότερο μάθημα που έχει να μας δώσει αυτή η κοινωνία δεν το αναφέραμε ακόμα. Ο 20ος αιώνας δεν ήταν καθόλου καλός για τους Πυγμαίους. Η τόσο καλά δομημένη κοινωνία των Πυγμαίων κοντεύει να εξαλείψει, κυρίως γιατί αλλάζει το περιβάλλον στο οποίο δρουν. Η επιβίωση μόνο σε συνθήκες δασών συντελεί στην αδυναμία προσαρμογής τους σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Συνεπώς, αυτό που χρειάζεται να μάθουμε τελικά είναι πως, κατά τη διαδικασία επιβίωσης, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και οι εξωτερικοί, αστάθμητοι μερικές φορές, παράγοντες. Ο κόσμος αλλάζει και εναλλάσσεται συνεχώς, γίνεται πιο ανταγωνιστικός, και τα μέλη ενός κλειστού συστήματος αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στα νέα δεδομένα. Σε επιχειρηματικούς όρους, αυτό ίσως να ονομάζεται δημόσιες σχέσεις.

Δεν ξέρω πόσοι μείνανε ακόμα να διαβάζουν και πόσοι άλλοι εξαντλήθηκαν στα μισά (ούτε καν), αλλά καταλήγω με μια φράση του Chateaubriand που πιστεύω ότι δίνει τροφή για σκέψη: «Δεν μαθαίνουμε πώς να πεθάνουμε σκοτώνοντας άλλους».

Ευχαριστώ για το κουράγιο σας… Καλό ΣΚ!